در جامعه و آدم‌های اطراف اگر دقیق نگاه کنیم، کسانی را می‌بینیم که حرکاتی در بدن یا حالاتی در چهره آنها هست که عامه مردم آن را به تیک می‌شناسند. بالا انداختن مدام ابروها، حرکت دادن دست‌ها یا پاها و حرکاتی از این دست را می‌توان جزو تیک‌های عصبی شایع دانست.
در واقع، تیک نوعی حرکت یا صدای غیرقابل کنترل و ناگهانی است که معمولا ارتباطی به حرکات معمول شخص ندارد. به عنوان مثال، پلک زدن مداوم از جمله همین حرکات است که فرد بدون این‌که چشم او آزرده شده باشد، آن را انجام می‌دهد.
تیک‌ها معمولا انواع مختلفی دارند، در کودکان شایع است و ممکن است حتی کمتر از یک سال ادامه داشته باشد. کودکی که دچار اختلال تیک زودگذر باشد، تیک‌های جسمی یا صوتی مشهودی را نشان می‌دهد. طبق آمارهای ارائه شده از سوی آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، تیک‌های عصبی در بیش از 10 درصد کودکان در سال‌های اولیه مدرسه اتفاق می افتد.
قابل توجه‌ترین نوع این اختلال، سندرم «تورت» است که در آن تیک‌های جسمی و صوتی به طور همزمان شکل می‌گیرند. اختلال تیک گذرا هر دو نوع تیک‌ها را شامل می‌شود، ولی بیشتر به طور مجزا ایجاد می‌شوند. تیک‌هایی که در حرکات بد مشهود است به تیک‌های حرکتی و صداهای ایجاد شده نیز به تیک‌های صوتی مشهور شده‌اند.
تیک‌ها به دو دسته ساده و پیچیده تقسیم می‌شوند: تیک‌های حرکتی ساده از یک گروه ماهیچه واحد تشکیل شده‌اند. در تیک‌های پیچیده حرکتی نیز معمولا بیش از یک گروه ماهیچه دخیل هستند. تیک‌های پیچیده حرکتی به اندازه تیک‌های ساده حرکتی سریع نیستند و با نگاه به آنها ممکن است تصور کنید که فرد به طور عمد این حرکات را انجام می‌دهد.
تیک‌ها در افراد مختلف به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کنند. بالا انداختن شانه‌ها، چروک انداختن روی بینی، چرخاندن سر، چشمک‌زدن، گزیدن لب‌ها، ایجاد شکلک‌‌های مختلف در صورت، لمس مداوم اشیای مختلف، ضربه‌های پی در پی با پا و پریدن‌های مداوم از علائم تیک‌های عصبی به شمار می‌روند. در این میان، تیک‌های صوتی عبارتند از: سرفه‌کردن، صاف‌کردن گلو، صدای خرخر، بالا کشیدن بینی و صداهایی از این دست.
تیک‌های عصبی, علائم تیک‌های عصبی
تیک‌های عصبی به دو نوع جسمی و صوتی تقسیم می شود.
علل ایجاد تیک عصبی :
تاکنون محققان علت مشخصی را که بتواند احتمال بروز تیک‌های عصبی را مشخص کند، مثل اختلال «تورت» و دیگر اختلالات تیک شناسایی نکرده‌اند، بلکه معتقدند که ترکیبی از فاکتورها می‌تواند چنین حالاتی را ایجاد کند. برخی مطالعات حاکی از آن است که اختلالات تیک عصبی می‌تواند مانند موارد نادر ابتلا به اختلال «تورت» ریشه ژنتیک داشته باشد.
ناهنجاری‌های ایجاد شده در مغز از دلایل عمده بروز اختلالات تیک‌های عصبی به شمار می‌روند. چنین ناهنجاری‌هایی عامل بروز دیگر مشکلات روحی از قبیل افسردگی‌ها و اختلال نداشتن تمرکز و بیش‌فعالی نیز هست.
برخی تحقیقات هم بیانگر آن هستند که اختلال تیک گذرا با انتقال‌دهنده‌های عصبی در ارتباط است. این انتقال‌دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی موجود در مغز هستند که سیگنال‌های عصبی را به سلول‌ها انتقال می‌دهند. با وجود این، هیچ تحقیقی به طور قطع نقش انتقال‌دهنده‌های عصبی را اثبات نمی‌کند. داروهایی که برای درمان تیک‌های عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد، با هدف تغییر میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی طراحی شده‌اند.
نشانه‌های تیک عصبی:
اختلالات تیک عصبی شامل سندرم «تورت»، اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی و نیز اختلال تیک گذرا می‌شوند. تیک‌های عصبی غالبا با رفتارهای عصبی اشتباه گرفته می‌شوند. این تیک‌ها بیشتر در دوره‌های استرس‌زا بروز می‌کنند و معمولا افراد هنگام خواب از این حرکات انجام نمی‌دهند. افراد مبتلا بدون این که کنترلی روی این حرکات داشته باشند به عنوان مثال ابرو بالا می‌اندازند، شانه تکان می‌دهند، بینی خود را باد می‌کنند یا مشت خود را گره می‌کنند که تمام این موارد جزو تیک‌های جسمی ـ حرکتی است، ولی در این میان تقلید مرتب برخی اصوات و صاف کردن گلو جزو تیک‌های صوتی است.
گاهی برخی بیماری‌ها مانند حساسیت‌ها ممکن است مسئول ایجاد تیک باشند، به طوری که فرد عادت می‌کند مدام مانند هنگامی که گرفتگی یا آبریزش بینی دارد، فین‌فین می‌کند. پزشک باید با انجام آزمایش‌ها و اسکن‌های مغزی و بررسی علائم بیمار اقدام به تشخیص و درمان کند. در این میان، درمان برخی مشکلات زمینه‌ای می‌تواند تا حد زیادی درمان را موفق‌تر کند.
درمان تیک‌های عصبی, علائم تیک‌های عصبی
تیک‌های عصبی بیشتر در دوره‌های استرس‌زا بروز می‌کنند.
به دنبال راهکاری مؤثر برای درمان تیک‌های عصبی:
اختلال تیک گذرا معمولا در کودکان بدون درمان پس از گذشت مدتی از بین می‌رود، ولی مهم‌ترین مساله در درمان مؤثرتر این مشکل، اهمیت ندادن والدین و اطرافیان به این حرکات است، زیرا حساسیت بیش از حد به آن، حملات را تشدید می‌کند و اعتماد به نفس آنها را پایین می‌آورد.
درمان‌های ترکیبی شامل رفتاردرمانی و دارودرمانی می‌تواند تا حد زیادی به بهبود وضعیت بیماران کمک کند. گاهی این تیک‌های عصبی تا جایی پیش می‌روند که در روند تحصیل یا کار بیماران اختلال ایجاد می‌کند، زیرا استرس ناشی از تشدید حملات یا تکرار مدام این حالت باعث بر‌هم خوردن تمرکز آنها می‌شود. فراگیری روش‌های کنترل و مدیریت استرس در این میان از اهمیت بالایی برخوردار است.
رفتاردرمانی شناختی شیوه‌ای کارآمد در درمان تیک‌های عصبی به شمار می‌رود. بیمار در طول این جلسات یاد می‌گیرد که چگونه با کنترل احساسات، رفتارها و افکار خود مانع از ایجاد شرایط مساعد برای بروز تیک‌های عصبی شود. داروهای تجویزی به طور کامل درمانی برای این قبیل اختلالات به شمار نمی‌روند، ولی تا حدی می‌توانند علائم را کاهش دهند.
پزشک معالج معمولا برای مبتلایان دارویی را تجویز می‌کند که میزان دوپامین را در مغز پایین می‌آورد. دوپامین نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که بالا بودن آن می‌تواند حملات تیک‌های عصبی را تشدید کند به عنوان مثال فرد شروع به پلک زدن مداوم می‌کند. از داروهای دیگر می‌توان به ضدافسردگی‌ها اشاره کرد که به درمان علائم اضطراب، ناراحتی و نگرانی و اختلال وسواس کمک می‌کند.
در برخی موارد خود بیمار می‌تواند گام اول را در درمان بردارد به طوری که باید تا حد امکان از قرار گرفتن در شرایط پراسترس، یا شرایطی که او را بیش از حد خسته و هیجان‌زده می‌کند خودداری کند. تذکر مداوم اطرافیان باعث تشدید حرکات می‌شود.
زندگی با اختلال تیک عصبی گاه برای مبتلایان دشوار و طاقت‌فرسا می‌شود. با‌وجود این، شرایط قابل کنترل و به شکل مناسبی درمان‌پذیر است. یکی از مؤثرترین راه‌ها، کنترل میزان استرس است
تا حدی که همین راهکار ساده علائم بیماری را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. در هر حال، این تیک‌های عصبی بعد از گذشت چند ماه از بین می‌روند، ولی با وجود این والدین باید مراقب برگشت آن باشند و در صورت عود، با مراجعه به پزشک در صدد درمان برآیند.
